Α' Ανοικτή Επιστολή προς τον Πατριαρχη Αθηναγόρα ΦΩΤΙΟΥ ΚΟΝΤΟΓΛΟ Παναγιότατε, Η ευμένεια και η συγκατάβαση με την οποία συμπεριφερθήκατε σε μένα τον ασήμαντο, κατά τη συνάντησή μας στην Αθήνα μετά από δική Σας επιθυμία, μου δίνει θάρρος να σας υποβάλλω τις παρακάτω σκέψεις και υπενθυμίσεις σχετικά με το μέγιστο και φοβερό θέμα των σχέσεων μεταξύ της Ορθοδόξου και της Παπικής Εκκλησίας. Η Παναγιότητά Σας, άλλωστε, με παρότρυνε σε αυτό. Έφριξαν, Παναγιότατε, όσοι από εμάς είδαν, εμβρόντητοι, σε μεγάλο σχήμα τη φωτογραφία του Ποντίφηκα δημοσιευμένη στην πατριαρχική εφημερίδα «ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ» σύμφωνα με το ευαγγελικό: «βδέλυγμα της ερημώσεως, το ρηθέν διά Δανιήλ του Προφήτου, εστός εν τόπω αγίω». Ω, συμφορά! Η επιστολή του αλαζόνα Πάπα, γραμμένη με τη γνωστή εδώ και αιώνες αυθάδεια και έπαρση, πλαισίωνε τη στυγνή μορφή του. Και την προδοτική φιλοφροσύνη αποδίδοντας η παπική εφημερίδα «ΚΑΘΟΛΙΚΗ» δημοσίευσε τη φωτογραφία του Πατριάρχη Αθηναγόρα, αλλά σε μικρή φωτογραφία, με κείμενο υπό του τίτλου «Ο Πάπας Παύλος ΣΤ' προς τον Πατριάρχη της Κωνσταντινουπόλεως Αθηναγόρα Α'». Αυτοί οι εναγκαλισμοί μας κατέπληξαν, και είναι βέβαιο ότι, εάν όλος ο ευσεβής λαός της Ελλάδας γνώριζε αυτά, η χώρα μας θα σειόταν από τα θεμέλια. Η δική Σας Θεία Παναγιότητα γνωρίζει καλά ποιες οχιές κρύβονται στις σκοτεινές στοές του Βατικανού και πόσα δεινά έχει υποστεί η Ορθοδοξία μας από τους σκληρούς ψευτο-αδερφούς της Ρώμης. Εν τούτοις, καλή θα είναι και η εκ μέρους μας υπενθύμιση μερικών από τα πολλά που έγραψε εναντίον των παπικών ο σοφός και θερμός πατριώτης Αδαμάντιος Κοραής. *** Δεν υπενθυμίζουμε στον Παναγιότατο τις γνώμες κάποιου θρησκόληπτου και μισαλλόδοξου σχετικά με τους παπικούς, αλλά τις σκέψεις ενός άνδρα, ο οποίος από ιδιοσυγκρασία υπήρξε ορθολογιστής και μετρημένος και ως επιστήμονας γιατρός στάθηκε μακριά από κάθε φανατισμό και μισαλλοδοξία. Ο ίδιος γράφει στα «ΑΤΑΚΤΑ» του: «Από την πατροπαράδοτη θρησκεία μου δεν παρέκλινα ποτέ. Αλλά πάλι και ο τόσο ζήλος γι' αυτήν, ώστε να με κάνει διώκτη των άλλων θρησκειών, μου φαινόταν πάντοτε ή μανιώδης ζήλος ενός ενθουσιώδη, ενάντια στα παραγγέλματα της θρησκείας, ή μορφή ενός υποκριτή». Εν τούτοις, ο φιλελεύθερος αυτός άνδρας, που ανατράφηκε με τις αρχές της Γαλλικής Επανάστασης, στα «ΑΤΑΚΤΑ» του στηλίτευσε και διαπόμπευσε με μεγάλη δριμύτητα τους παπικούς, «την ζύμη των Φαρισαίων», όπως λέει. Παρακάτω παραθέτουμε τους λίγους από τους πολλούς καυστικούς και επιθετικούς λόγους, τους οποίους εκσφενδόνισε η σοφή και σώφρων γραφίδα ενός από τους πρωτεργάτες της Ελληνικής Επανάστασης, αισθανόμενος να κοχλάζει μέσα του η ιερή αγανάκτηση ενός πολύπαθου Ορθοδόξου για τα δεινά τα οποία υπέστη για αιώνες η θρησκεία του και το έθνος του από τη «δυτικήν οφρύν», όπως την αποκάλεσε ο Μέγας Βασίλειος πεντακόσια ήδη χρόνια πριν από το σχίσμα. Ιδού λοιπόν λίγα σχετικά παραθέματα από τα «ΑΤΑΚΤΑ» του Αδαμάντιου Κοραή: Αφού περιγράφει με σαφήνεια την κατάπτωση του κλήρου στο Βυζάντιο, γράφει κατόπιν: «Το δίκαιο απαιτεί να ομολογήσουμε αυτό που ομολογείται και από τους ετερόδοξους, ότι δηλαδή και μοναχοί και ιερωμένοι της Ανατολικής Εκκλησίας, συγκρινόμενοι με τους τότε και μετέπειτα Πάπες, αρχιερείς Ιερείς και μοναχούς της Δυτικής, πρέπει να θεωρούνται άγιοι». Οι Βενετοί και Γενουάτες έμποροι της Κωνσταντινούπολης, συνοδευόμενοι από πολλούς ιερείς και αποστόλους, και εκκλησιαζόμενη κάθε εθνότητα μόνη της, προσπαθούσαν-κατά τη μανιώδη τους συνήθεια- να προσηλυτίσουν τους Γραικούς στην παπική κυριαρχία». «Η κατοχή της Γραικορωμαϊκής Βασιλείας από τους Σταυροφόρους για περισσότερα από πενήντα χρόνια (1204-1261), η οποία αύξανε την επιμιξία των Γραικών με τους Λατίνους, φυσικά έπρεπε να αυξήσει και την αμάθεια του Ελληνικού γένους και την αχώριστη με αυτή δεισιδαιμονία. Για αυτή τη δεισιδαιμονία μάλιστα μας κατηγορούν και σε αυτήν αποδίδουν το πείσμα του κοινού λαού να μην ενωθεί με τους παπικούς και τη σταθερή του αντίσταση στους αυτοκράτορες που επιθυμούσαν την ένωση. Σε αυτήν όμως τη δεισιδαιμονία (αν έχει γεννήσει ποτέ κάτι καλό η δεισιδαιμονία) χρεωστούμε οι σημερινοί Γραικοί την ύπαρξή μας. Χωρίς το ευτυχέστατο πείσμα των προγόνων μας, και η δεισιδαιμονία θα αυξανόταν περισσότερο και τα πολυπληθή τάγματα των Δυτικών μοναχών θα επρόκειτο να καταβρωμίσουν το έδαφος της ταλαίπωρης Ελλάδας και τα Νερωνικά κριτήρια της Ιεράς Εξέτασης θα κατέκαιγαν τους Έλληνες, όπως κατέκαψαν πολλούς χιλιάδες Δυτικούς, και η Ανατολική Εκκλησία θα υποτασσόταν έχοντας ως κεφαλή τον Πάπα». «...Και θέλετε, φίλοι ομογενείς, να μη στολίσετε πολύ την εκκλησία και τη θρησκεία με άνδρες αληθινά οσίους, ικανούς να δείξουν πόσο σεμνότερη και πιο σεβάσμια είναι η Εκκλησία μας σε σχέση με την παπική αυλή». «Από όλα τα μοναστικά τάγματα της δυτικής Εκκλησίας, στους Ιησουίτες περισσότερο πρέπει να κλειστούν τα λιμάνια της Ελλάδας, όπως αποκλείονται στους πειρατές. Προσέχετέ τους, φίλοι ομογενείς, με περισσότερη προσοχή απ' όση ο Χριστός παρήγγειλε στους Αποστόλους να προσέχουν τους Φαρισαίους. Διότι αυτοί υπερέβαλαν και στον πόθο για την εξουσία και στην πλεονεξία και σ'αυτή την υποκρισία των παλαιών Φαρισαίων». «Οι Ιησουίτες φροντίζουν να στερεώσουν την ύπαρξή τους πάνω στην απαιδευσία των λαών, και καταφεύγουν όπου βλέπουν περισσότερη δεισιδαιμονία, απ' όπου ελπίζουν να αποκτήσουν περισσότερους προσήλυτους. Έτσι έκριναν και την Ελλάδα και άρχισαν να σπείρουν την αντίχριστη διδασκαλία τους και με αυτήν την ελπίδα να την έχουν τελευταίο καταφύγιο, αν αποκλεισθούν εντελώς από τη φωτισμένη Ευρώπη». Ναι, Παναγιότατε, αυτοί ήταν, είναι και θα είναι στους αιώνες οι παπικοί, οι οποίοι «υπερέβαλαν και στον πόθο για την εξουσία και στην πλεονεξία και σ' αυτή την υποκρισία που ήταν ίδια με αυτή των παλαιών Φαρισαίων», σύμφωνα με τον σοφό Κοραή, του οποίου το άγαλμα έστησε το έθνος στα προπύλαια του Πανεπιστημίου μας ως σύμβολο σοφίας, φρόνησης και φιλοπατρίας. Με βαθύ σεβασμό και συγχρόνως βαθύτατη οδύνη, ΦΩΤΙΟΣ ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ *Δημοσιεύτηκε στον <Ο.Τ.> («Ορθόδοξον Τύπον») τον Δεκέμβριο του 1963. Η επιστολή αυτή είναι το πρώτο αντιπαπικό δημοσίευμα του Φωτίου Κόντογλου στον «Ορθόδοξον Τύπον». «ΑΝΤΙΠΑΠΙΚΑ» ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΤΥΠΟΥ» ΑΘΗΝΑ 1993 Απόδοση στα Νέα Ελληνικά Τερζή Όλγα Πτ. φιλοσοφικής σχολής (Α.Π.Θ.)

Α' Ανοικτή Επιστολή προς τον Πατριαρχη Αθηναγόρα

 ΦΩΤΙΟΥ ΚΟΝΤΟΓΛΟ

Παναγιότατε,

 Η ευμένεια και η συγκατάβαση με την οποία συμπεριφερθήκατε σε μένα τον ασήμαντο, κατά τη συνάντησή μας στην Αθήνα μετά από δική Σας επιθυμία, μου δίνει θάρρος να σας υποβάλλω τις παρακάτω σκέψεις και υπενθυμίσεις σχετικά με το μέγιστο και φοβερό θέμα των σχέσεων μεταξύ της Ορθοδόξου και της Παπικής Εκκλησίας. Η  Παναγιότητά Σας, άλλωστε, με παρότρυνε σε αυτό.

 Έφριξαν, Παναγιότατε, όσοι από εμάς είδαν, εμβρόντητοι, σε μεγάλο σχήμα τη φωτογραφία του Ποντίφηκα δημοσιευμένη στην πατριαρχική εφημερίδα «ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ» σύμφωνα με το ευαγγελικό: «βδέλυγμα της ερημώσεως, το ρηθέν διά Δανιήλ του Προφήτου, εστός εν τόπω αγίω». Ω, συμφορά! Η επιστολή του αλαζόνα Πάπα, γραμμένη με τη γνωστή εδώ και αιώνες αυθάδεια και έπαρση, πλαισίωνε τη στυγνή μορφή του. Και την προδοτική φιλοφροσύνη αποδίδοντας η παπική εφημερίδα «ΚΑΘΟΛΙΚΗ» δημοσίευσε τη φωτογραφία του Πατριάρχη Αθηναγόρα, αλλά σε μικρή φωτογραφία, με κείμενο υπό του τίτλου «Ο Πάπας Παύλος ΣΤ' προς τον Πατριάρχη της Κωνσταντινουπόλεως Αθηναγόρα Α'».

 Αυτοί οι εναγκαλισμοί μας κατέπληξαν, και είναι βέβαιο ότι, εάν όλος ο ευσεβής λαός της Ελλάδας γνώριζε αυτά, η χώρα μας θα σειόταν από τα θεμέλια.

 Η δική Σας Θεία Παναγιότητα γνωρίζει καλά ποιες οχιές κρύβονται στις σκοτεινές στοές του Βατικανού και πόσα δεινά έχει υποστεί η Ορθοδοξία μας από τους σκληρούς ψευτο-αδερφούς της Ρώμης. Εν τούτοις, καλή θα είναι και η εκ μέρους μας υπενθύμιση μερικών από τα πολλά που έγραψε εναντίον των παπικών ο σοφός και θερμός πατριώτης Αδαμάντιος Κοραής.

***

Δεν υπενθυμίζουμε στον Παναγιότατο τις γνώμες κάποιου θρησκόληπτου και μισαλλόδοξου σχετικά με τους παπικούς, αλλά τις σκέψεις ενός άνδρα, ο οποίος από ιδιοσυγκρασία υπήρξε ορθολογιστής και μετρημένος και ως επιστήμονας γιατρός στάθηκε μακριά από κάθε φανατισμό και μισαλλοδοξία. Ο ίδιος γράφει στα «ΑΤΑΚΤΑ» του: «Από την πατροπαράδοτη θρησκεία μου δεν παρέκλινα ποτέ. Αλλά πάλι και ο τόσο ζήλος γι' αυτήν, ώστε να με κάνει διώκτη των άλλων θρησκειών, μου φαινόταν πάντοτε ή μανιώδης ζήλος ενός ενθουσιώδη, ενάντια στα παραγγέλματα της θρησκείας, ή μορφή ενός υποκριτή».

 Εν τούτοις, ο φιλελεύθερος αυτός άνδρας, που ανατράφηκε με τις αρχές της Γαλλικής Επανάστασης, στα «ΑΤΑΚΤΑ» του στηλίτευσε και διαπόμπευσε με μεγάλη δριμύτητα τους παπικούς, «την ζύμη των Φαρισαίων», όπως λέει.

 Παρακάτω παραθέτουμε τους λίγους από τους πολλούς καυστικούς και επιθετικούς λόγους, τους οποίους εκσφενδόνισε η σοφή και σώφρων γραφίδα ενός από τους πρωτεργάτες της Ελληνικής Επανάστασης, αισθανόμενος να κοχλάζει μέσα του η ιερή αγανάκτηση ενός πολύπαθου Ορθοδόξου για τα δεινά τα οποία υπέστη για αιώνες η θρησκεία του και το έθνος του από τη «δυτικήν οφρύν», όπως την αποκάλεσε ο Μέγας Βασίλειος πεντακόσια ήδη χρόνια πριν από το σχίσμα.
Ιδού λοιπόν λίγα σχετικά παραθέματα από τα «ΑΤΑΚΤΑ» του Αδαμάντιου Κοραή:

 Αφού περιγράφει με σαφήνεια την κατάπτωση του κλήρου στο Βυζάντιο, γράφει κατόπιν: «Το δίκαιο απαιτεί να ομολογήσουμε αυτό που ομολογείται και από τους ετερόδοξους, ότι δηλαδή και μοναχοί και ιερωμένοι της Ανατολικής Εκκλησίας, συγκρινόμενοι με τους τότε και μετέπειτα Πάπες, αρχιερείς Ιερείς και μοναχούς της Δυτικής, πρέπει να θεωρούνται άγιοι». Οι Βενετοί και Γενουάτες έμποροι της Κωνσταντινούπολης, συνοδευόμενοι από πολλούς ιερείς και αποστόλους, και εκκλησιαζόμενη κάθε εθνότητα μόνη της, προσπαθούσαν-κατά τη μανιώδη τους συνήθεια- να προσηλυτίσουν τους Γραικούς στην παπική κυριαρχία». «Η κατοχή της Γραικορωμαϊκής Βασιλείας από τους Σταυροφόρους για περισσότερα από πενήντα χρόνια (1204-1261), η οποία αύξανε την επιμιξία των Γραικών με τους Λατίνους, φυσικά έπρεπε να αυξήσει και την αμάθεια του Ελληνικού γένους και την αχώριστη με αυτή δεισιδαιμονία. Για αυτή τη δεισιδαιμονία μάλιστα μας κατηγορούν και σε αυτήν αποδίδουν το πείσμα του κοινού λαού να μην ενωθεί με τους παπικούς και τη σταθερή του αντίσταση στους αυτοκράτορες που επιθυμούσαν την ένωση. Σε αυτήν όμως τη δεισιδαιμονία (αν έχει γεννήσει ποτέ κάτι καλό η δεισιδαιμονία) χρεωστούμε οι σημερινοί Γραικοί την ύπαρξή μας. Χωρίς το ευτυχέστατο πείσμα των προγόνων μας, και η δεισιδαιμονία θα αυξανόταν περισσότερο και τα πολυπληθή τάγματα των Δυτικών μοναχών θα επρόκειτο να καταβρωμίσουν το έδαφος της ταλαίπωρης Ελλάδας και τα Νερωνικά κριτήρια της Ιεράς Εξέτασης θα κατέκαιγαν τους Έλληνες, όπως κατέκαψαν πολλούς χιλιάδες Δυτικούς, και η Ανατολική Εκκλησία θα υποτασσόταν έχοντας ως κεφαλή τον Πάπα».

 «...Και θέλετε, φίλοι ομογενείς, να μη στολίσετε πολύ την εκκλησία και τη θρησκεία με άνδρες αληθινά οσίους, ικανούς να δείξουν πόσο σεμνότερη και πιο σεβάσμια είναι η Εκκλησία μας σε σχέση με την παπική αυλή». «Από όλα τα μοναστικά τάγματα της δυτικής Εκκλησίας, στους Ιησουίτες περισσότερο πρέπει να κλειστούν τα λιμάνια της Ελλάδας, όπως αποκλείονται στους πειρατές. Προσέχετέ τους, φίλοι ομογενείς, με περισσότερη προσοχή απ' όση ο Χριστός παρήγγειλε στους Αποστόλους να προσέχουν τους Φαρισαίους. Διότι αυτοί υπερέβαλαν και στον πόθο για την εξουσία και στην πλεονεξία και σ'αυτή την υποκρισία των παλαιών Φαρισαίων». «Οι Ιησουίτες φροντίζουν να στερεώσουν την ύπαρξή τους πάνω στην απαιδευσία των λαών, και καταφεύγουν όπου βλέπουν περισσότερη δεισιδαιμονία, απ' όπου ελπίζουν να αποκτήσουν περισσότερους προσήλυτους. Έτσι έκριναν και την Ελλάδα και άρχισαν να σπείρουν την αντίχριστη διδασκαλία τους και με αυτήν την ελπίδα να την έχουν τελευταίο καταφύγιο, αν αποκλεισθούν εντελώς από τη φωτισμένη Ευρώπη».

 Ναι, Παναγιότατε, αυτοί ήταν, είναι και θα είναι στους αιώνες οι παπικοί, οι οποίοι «υπερέβαλαν και στον πόθο για την εξουσία και στην πλεονεξία και σ' αυτή την υποκρισία που ήταν ίδια με αυτή των παλαιών Φαρισαίων», σύμφωνα με τον σοφό Κοραή, του οποίου το άγαλμα έστησε το έθνος στα προπύλαια του Πανεπιστημίου μας ως σύμβολο σοφίας, φρόνησης και φιλοπατρίας.

Με βαθύ σεβασμό και συγχρόνως βαθύτατη οδύνη,

ΦΩΤΙΟΣ ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ

*Δημοσιεύτηκε στον <Ο.Τ.> («Ορθόδοξον Τύπον») τον Δεκέμβριο του 1963. Η επιστολή αυτή είναι το πρώτο αντιπαπικό δημοσίευμα του Φωτίου Κόντογλου στον «Ορθόδοξον Τύπον».

«ΑΝΤΙΠΑΠΙΚΑ»
ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΤΥΠΟΥ»
ΑΘΗΝΑ 1993

Απόδοση στα Νέα Ελληνικά
Τερζή Όλγα
Πτ. φιλοσοφικής σχολής (Α.Π.Θ.)